Van 8 t/m 15 september is de Week van lezen en schrijven. Dan vragen we extra aandacht voor beperkte basisvaardigheden. Wij interviewden Wendy van Blijswijk, directeur van SBO De Windroos, over inclusief leesonderwijs, fakkeldragers en waarom expertise geen optie meer is, maar noodzaak.
Waarom is leesonderwijs voor De Windroos zo’n speerpunt?
“Lezen is dé basisvaardigheid. Zonder lezen kun je niet leren, niet meedoen in het voortgezet onderwijs, en ook niet volwaardig functioneren in de maatschappij. Dat is geen mening, dat is een feit. We zagen bij ons op school dat een kleine, maar heel kwetsbare groep kinderen nog steeds de school verliet zonder voldoende leesvaardigheid. Ondanks al onze inzet. Dat greep ons aan. Op een gegeven moment sprak Karin van den Berg (kwaliteitscoördinator van SBO De Windroos) me aan: dit mag niet nog een jaar zo doorgaan.”
Wat was de aanleiding om het dan echt anders te gaan doen?
“Eerlijk gezegd: frustratie. Je doet alles. Je biedt een stevig lesaanbod, goede methodes, extra begeleiding. En toch merk je: bij een paar kinderen komen we er niet. We dienden dyslexieaanvragen in, maar dat hele traject was log, moeizaam en in veel gevallen gewoon te laat. Tegen de tijd dat je hulp krijgt, is het kind al vertrokken naar het VO. En de hulp zelf, laat ik het netjes zeggen, was vaak ontoereikend. Te weinig continuïteit, te veel wisselingen. Dan voel je: dit móet anders. Dus besloten we het probleem niet langer uit te besteden, maar zelf op te lossen.”
Wat is jullie aanpak geworden?
“We hebben subsidie aangevraagd binnen EduMare om twee leesexperts op te leiden. Zij begeleiden kinderen tot en met zorgniveau 3, en hebben voldoende kennis van niveau 4 om complexe situaties goed te duiden. Ze zijn in de klas aanwezig, werken samen met collega’s, en volgen kinderen intensief. Daarnaast zijn ze ook op een andere school aan de slag gegaan, om hun kennis verder te verdiepen en breder te delen. We noemen ons leesexpertisecentrum ’t LEC.”
Wat is het verschil dat deze leesexperts maken?
“Hun kracht zit in de combinatie van didactische kennis op de vierkante millimeter en het kunnen organiseren van eigenaarschap bij de leerlingen, juist als die helemaal is verdwenen. Ze durven de kinderen te betrekken bij hun hulpplan, beslissen niet vòòr maar mét hen en bespreken voor- en nadelen van de manier waarop de leerlingen lezen. En het hervinden van controle maakt een wereld van verschil. Kinderen die dit jaar door de leesexperts begeleid zijn groeien bijna allemaal meer dan 14 punten op de IEP ontwikkelscore. IEP is het leerlingvolgsysteem waarin leerlingen niet met elkaar worden vergeleken, maar die vooral de eigen groei van het kind laat zien.”
Wat maakt hen zo succesvol volgens jou?
“Machteld Bakker van Leeskliniek Schoolbreed heeft de experts opgeleid. Tijdens de certificering zei Machteld iets dat me raakte: ze had zelden zo’n honger naar kennis gezien bij professionals die ze trainde. Deze leesexperts willen koste wat kost dat kinderen leren lezen. Niet uit plicht, maar vanuit een diepe drive. En dat voelen kinderen. Ze creëren een omgeving waarin een kind zich veilig voelt waarin reële successen worden bepaald, gehaald en gevierd. Pas dan durven kinderen weer te proberen. Want een kind dat jarenlang niet verder kwam met lezen, moet eerst geloven dat het nog kán.”
Je noemde ze eerder ‘fakkeldragers’. Wat bedoel je daarmee?
“Het is zoals Machteld zegt hun taak om het vuurtje aan te steken. Kinderen bij wie lezen een bron van frustratie is geworden, moeten opnieuw gemotiveerd worden. Dat lukt niet met alleen een nieuwe methode. Dat vraagt tijd, vertrouwen, creativiteit en successen. En vooral mensen die weten dat het wel kan. Onze leesexperts zijn zulke mensen.”
Is deze aanpak ook buiten het SBO bruikbaar?
“Zeker. Er zijn ook in het regulier onderwijs kinderen die net buiten de zorgtrajecten vallen en die baat hebben bij een steviger leesaanbod. Denk aan kennis van Marja Groenendijk, die eigenlijk in groep 3 en 4 gewoon standaard in het curriculum zou moeten zitten. Door het basisaanbod iets te verrijken, voorkom je al veel problemen. En als het dan toch spannend wordt moeten we van elkaar leren en zijn er leesexperts nodig om te signaleren, begeleiden en collega’s te ondersteunen.”
Hoe belangrijk is het dat directies hierin meebewegen?
“Cruciaal. Een leesexpert kan nog zo goed zijn, maar als je als directeur geen ruimte organiseert, loopt het vast. Soms moet je echt schuiven in formatie of je ondersteuningsstructuur herzien. Maar als je zegt dat analfabetisme bij het verlaten van de basisschool onacceptabel is, dan ga je dat gewoon regelen.”
Wat zijn jullie vervolgstappen?
“De Windroos wil met de aanpak een duurzame ontwikkeling inzetten binnen EduMare. Na een jaar van kennis verwerven gaan we dit jaar onze aanpak actief delen. In het centraal directeuren overleg (CDO), tijdens het congres van EduMare (op 20 november 2025) en we organiseren in januari of februari 2026 een netwerkbijeenkomst voor professionals die vragen hebben over (hardnekkige) leesproblemen. Geen dikke theorieën, maar praktische tools, voorbeelden en eerlijke gesprekken. Er zijn echt wel scholen die dit willen, ze moeten alleen het zetje krijgen om te zien dat het kan. Ze moeten ervaren dat interventies praktisch en toepasbaar zijn en dat het de moeite waard is.”
Wat is je oproep aan collega-directeuren binnen EduMare?
“Als je zegt dat 99% van de kinderen de basisschool geletterd moet verlaten, dan accepteer je dus impliciet dat 1% dat níet doet. Vind je dat oké? Ik niet. Ik vind dat we alles op alles moeten zetten om ook die kinderen vooruit te helpen. Lezen is geen vak apart, het is de sleutel tot volwaardig meedoen. Kinderen die onvoldoende leren lezen sluiten we onbedoeld uit van onderwijs, informatie en uiteindelijk ook van maatschappelijke participatie. Als we écht inclusiever onderwijs willen, dan moeten we beginnen bij geletterdheid voor ieder kind.”
Contact.
Wil je meer weten over ‘t LEC of een (hardnekkige) leesvraag bespreken? Stuur dan een mailbericht naar SBO De Windroos via:info.windroos@edumarevpr.nl.
